JavaScript’te program yazarken en sık kullandığımız veri yapılarından biri dizilerdir (arrays). Diziler, birden fazla veriyi tek bir yerde saklamamıza olanak tanır. Örneğin, bir alışveriş sepetindeki ürünler, bir öğrencinin aldığı notlar ya da bir kitap listesindeki kitaplar bir dizide tutulabilir.
Bu dizilerle etkili şekilde çalışabilmek için JavaScript bize bazı hazır metotlar (yöntemler) sunar. Bu metotlardan bazıları, çalışmak için bir fonksiyona ihtiyaç duyar. Bu yazıda, dizi metotlarına fonksiyon geçmenin mantığını ve bu metotlarla birlikte sıklıkla kullanılan arrow function (ok fonksiyonu) yapısını adım adım öğreneceğiz. Ayrıca, diziyi doğrudan değiştiren ve değiştirmeyen metotlar arasındaki farkı da örneklerle inceleyeceğiz.
1. Neden Fonksiyon Veriyoruz?
JavaScript’te bazı metotlar, dizi elemanlarıyla ne yapılacağını sizin tanımlamanızı ister. Yani “her bir elemanla ne yapılacak?” sorusunun cevabını, bir fonksiyon yazarak metota verirsiniz. Bu fonksiyon, dizi içindeki her eleman için çalıştırılır.
Mantık şudur:
- Diziye ait bir metot çağrılır.
- Bu metot, her bir eleman için verdiğiniz fonksiyonu çalıştırır.
- Fonksiyonun dönüş değerine göre işlem yapılır (örneğin filtreleme, dönüştürme ya da kontrol etme).
2. Değiştirmeyen Metotlar
filter(), map() ve find() gibi metotlar, üzerinde işlem yaptıkları ana diziyi değiştirmez, bunun yerine her zaman yeni bir dizi veya değer döndürürler. Bu metotlar, orijinal veriyi koruyarak çalışmak için idealdir.
Örnek: filter() Metodu
filter() metodu, bir dizideki elemanları süzmek için kullanılır. Sadece belirli şartlara uyan elemanları almak istediğinizde bu metot devreye girer.
Senaryo:
Bir kütüphanede yüzlerce kitap var. Ama siz sadece 300 sayfadan fazla olanları listelemek istiyorsunuz.
const kitaplar = [
{ ad: "Beyaz Diş", sayfa: 180 },
{ ad: "1984", sayfa: 326 },
{ ad: "Dönüşüm", sayfa: 150 },
{ ad: "Suç ve Ceza", sayfa: 430 }
];
const uzunKitaplar = kitaplar.filter(function(kitap) {
return kitap.sayfa > 300;
});
console.log(uzunKitaplar);
// Çıktı:
// [ { ad: "1984", sayfa: 326 }, { ad: "Suç ve Ceza", sayfa: 430 } ]
console.log(kitaplar);
// Çıktı:
/* [ { ad: "Beyaz Diş", sayfa: 180 }, { ad: "1984", sayfa: 326 },
{ ad: "Dönüşüm", sayfa: 150 }, { ad: "Suç ve Ceza", sayfa: 430 } ] */
Bu örnekte, filter() metodu yeni bir dizi olan uzunKitaplar dizisini oluşturdu. Orijinal kitaplar dizisi ise değişmeden kaldı.
3. Arrow Function (Ok Fonksiyonu) ile Kısaltma
Yukarıdaki örnekte klasik function söz dizimini kullandık. Modern JavaScript’te bunu arrow function ile daha kısa ve anlaşılır yazabiliriz:
const uzunKitaplar = kitaplar.filter(kitap => kitap.sayfa > 300);
Arrow function'ın avantajları:
function kelimesine gerek yoktur.- Tek satırlık dönüşlerde
return yazmanıza gerek yoktur.
- Kod daha sade ve okunabilir olur.
4. Ana Diziyi Değiştiren Metotlar
Bazı dizi metotları ise, filter() gibi yeni bir dizi döndürmek yerine doğrudan ana diziyi değiştirir (mutate). Bu metotları kullanırken dikkatli olmalısınız çünkü orijinal veriniz kalıcı olarak değişebilir. push(), pop(), splice(), sort() ve reverse() gibi metotlar bu kategoriye girer.
Örnek: sort() Metodu
sort() metodu, bir dizinin elemanlarını sıralamak için kullanılır. Varsayılan olarak, elemanları string’e dönüştürerek alfabetik olarak sıralar. Sayısal sıralama için ise bir fonksiyon geçmeniz gerekir.
Senaryo:
Öğrenci notlarını küçükten büyüğe sıralamak istiyorsunuz.
const notlar = [45, 67, 30, 88, 54, 40];
// Klasik fonksiyon sözdizimi ile sıralama
notlar.sort(function(a, b) {
return a - b;
});
console.log(notlar);
// Çıktı:
// [30, 40, 45, 54, 67, 88]
5. Fonksiyon Alan Dizi Metotları ve Özeti
JavaScript’te birçok dizi metodu fonksiyon parametresi alır. En sık kullanılanlar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:
| Metot | Açıklama | Ana Diziyi Değiştirir mi? |
|---|
forEach() | Her elemanı tek tek dolaşır. | Hayır |
map() | Her elemanı dönüştürerek yeni bir dizi döner. | Hayır |
filter() | Şartı sağlayanları yeni bir dizi olarak döner. | Hayır |
find() | İlk uygun elemanı döner. | Hayır |
some() | En az bir eleman şartı sağlıyorsa true döner. | Hayır |
every() | Tüm elemanlar şartı sağlıyorsa true döner. | Hayır |
reduce() | Diziyi tek bir değere indirger. | Hayır |
sort() | Diziyi yerinde sıralar. | Evet |
splice() | Diziden eleman ekler/çıkarır. | Evet |
reverse() | Dizinin sırasını tersine çevirir. | Evet |
6. Sonuç
Artık sadece klasik for döngülerine bağlı kalmanıza gerek yok. map, filter, reduce gibi modern dizi metotları sayesinde işlemleri çok daha kısa ve anlaşılır yazabilirsiniz. Bu metotları kullanırken, ana diziyi değiştirip değiştirmediklerini bilmek kritik öneme sahiptir.
- Fonksiyonlar, dizi metotlarının kalbidir.
- Arrow function, bu fonksiyonları daha pratik yazmanızı sağlar.
- Diziyi değiştiren metotları kullanırken, orijinal veriyi korumak için dizinin bir kopyasıyla çalışmayı unutmayın.
Bu kavramları iyi kavradığınızda, JavaScript dizilerini çok daha güçlü ve etkili bir şekilde kullanabilirsiniz.