Programlama dünyasında birçok işi tekrar tekrar yaparız. Örneğin bir yazının ekrana yazdırılması, hesaplama yapılması veya kullanıcıya mesaj gösterilmesi gibi. Eğer aynı kodları tekrar tekrar yazmak zorunda kalırsak, hem zaman kaybı yaşarız hem de kodlarımız karmaşık hale gelir. İşte bu gibi durumlarda fonksiyonlar (functions) devreye girer.
Bu yazıda, JavaScript programlama dilinde fonksiyonların ne işe yaradığını, nasıl tanımlandığını ve nasıl kullanıldığını iki temel adımda açıklayacağız.
1. Fonksiyon Nedir?
Fonksiyonlar, belli bir işi yapan, bir veya daha fazla satırdan oluşan kodları bir araya topladığımız yapılardır. Fonksiyonlara bir isim veririz ve bu isimle o kodları istediğimiz zaman çalıştırabiliriz.
Fonksiyonları şöyle düşünebilirsin: Bir düğmeye bastığında bir makine belirli işlemleri arka arkaya yapar. O düğme bizim fonksiyon ismimiz, içindeki işlemler de fonksiyonun gövdesidir. O düğmeye basmadığın sürece makine çalışmaz. Aynı şekilde, fonksiyon tanımlandığında hemen çalışmaz. Sadece ne yapacağını bilir. Onu çalıştırmak senin elindedir.
2. Fonksiyon Yazmak: İki Aşamalı Süreç
JavaScript’te bir fonksiyonu kullanmak için iki temel adım vardır:
A. Fonksiyonu Tanımlamak (Yazmak)
Fonksiyonu tanımlarken function adlı anahtar kelimeyi kullanırız. Ardından bir isim veririz ve parantez ile süslü parantezler açarız. Süslü parantezler içine yazdığımız kodlar, o fonksiyon çalıştırıldığında gerçekleşir.
Örnek:
function bilgiVer() {
console.log("Yazılım öğrenmek eğlencelidir.");
console.log("Disiplinli çalışmak başarıyı getirir.");
console.log("Bugün öğrendiğin, yarın seni geliştirir.");
}
Bu örnekte bilgiVer adında bir fonksiyon tanımladık. Ama henüz hiçbir şey çalışmadı. Çünkü sadece tanımlama yaptık.
Fonksiyonun gövdesindeki console.log komutları yalnızca fonksiyon çağrıldığında çalışır.
B. Fonksiyonu Çağırmak (Çalıştırmak)
Tanımladığımız fonksiyonu çalıştırmak için, ismini yazıp yanına () parantezlerini eklememiz gerekir.
bilgiVer();
Yukarıdaki satırı yazarsan, konsola şu satırlar yazdırılır:
Yazılım öğrenmek eğlencelidir.
Disiplinli çalışmak başarıyı getirir.
Bugün öğrendiğin, yarın seni geliştirir.
Bu çağırma işlemini ne kadar yaparsan, fonksiyon o kadar çalışır.
bilgiVer();
bilgiVer();
Yukarıdaki gibi iki kez çağırırsan, yazılar iki kez ekrana basılır. Bu da fonksiyonların tekrar kullanılabilirliğini gösterir.
3. Fonksiyon Söz Dizimi (Yapısı)
Fonksiyon yazarken temel yapı aşağıdaki gibidir:
function fonksiyonAdi() {
// çalışacak kodlar buraya yazılır
}
Kurallar:
function: JavaScript’e “şimdi bir fonksiyon tanımlıyorum” anlamını verir.fonksiyonAdi: Fonksiyonun ismi olur. Bu ismi kendimiz belirleriz.() parantezleri: Şimdilik boş kalabilir. Daha sonra içine bilgiler de verebiliriz.{} süslü parantezler: Fonksiyonun içeriğini yani yapılacak işleri barındırır.
Fonksiyon isimleri, tıpkı değişken isimleri gibi küçük harfle başlar ve birden fazla kelime varsa camelCase dediğimiz yapıyla yazılır: bilgiVer, mesajGoster, saatYazdir gibi.
4. Fonksiyonlar Tanımlandığında Hemen Çalışır mı?
Hayır. JavaScript’te bir fonksiyonu tanımladığımızda, tarayıcı onu sadece “biliyor” hale gelir. Ama fonksiyon, çağrılmadıkça çalışmaz. Fonksiyonun içindeki kodlar, yalnızca fonksiyon çağrıldığında yürütülür.
Bu yüzden:
function selamla() {
console.log("Selam!");
}
console.log("Fonksiyon tanımlandı ama henüz çağrılmadı.");
Bu kodu çalıştırırsan sadece Fonksiyon tanımlandı ama henüz çağrılmadı. çıktısını görürsün. Selam! mesajı ise görünmez çünkü selamla() çağrısı yapılmamıştır.
Ancak:
selamla();
satırını eklediğinde, artık Selam! da yazdırılır.
5. Fonksiyonların Tanımlanmadan Önce Çağrılması (Hoisting)
Normalde bir değişkeni tanımlamadan önce kullanırsak JavaScript hata verir. Ancak fonksiyonlar için bu durum biraz farklıdır.
Örnek:
mesajVer(); // bu satır üstte olmasına rağmen çalışır
function mesajVer() {
console.log("Hoş geldin!");
}
Bu kod çalışır. Çünkü JavaScript, sayfayı çalıştırmadan önce tüm function tanımlarını belleğe alır. Bu olaya hoisting denir. Yani tanımlama kodda aşağıda olsa bile JavaScript onu en başa taşır.
Ama yeni başlayanlar için önerilen yöntem, her zaman fonksiyonu önce tanımlamak, sonra çağırmaktır. Bu kodu daha okunabilir ve anlaşılır yapar.
6. console.log ve alert ile Karşılaştırma
console.log ve alert gibi komutlar da birer fonksiyondur.
Örnek:
console.log("Bu bir mesajdır.");
Burada console.log fonksiyonu çağrılır. Eğer sadece console.log yazarsan, JavaScript bu fonksiyonun tanımlı olduğunu söyler ama çalıştırmaz.
console.log // sadece tanımlı olduğunu gösterir
console.log("Merhaba"); // fonksiyonu çalıştırır
Aynı durum kendi yazdığımız fonksiyonlar için de geçerlidir:
function goster() {
console.log("Buradayım.");
}
goster; // JavaScript "bu bir fonksiyon" der ama çalıştırmaz
goster(); // fonksiyonu çalıştırır
7. Başka Bir Örnek: Tarihi Yazdır
Şimdi farklı bir örnekle pekiştirelim:
function tarihiYaz() {
console.log("Bugünün tarihi:");
console.log(new Date().toLocaleDateString());
}
Bu fonksiyonu çağırırsan:
tarihiYaz();
Çıktı şöyle olur:
Bugünün tarihi:
19.05.2025
Sonuç
JavaScript’te fonksiyonlar, kodu daha düzenli ve tekrar kullanılabilir hale getiren önemli araçlardır. Bu yazıda sadece temel konulara odaklandık:
- Fonksiyon nedir?
- Nasıl tanımlanır?
- Nasıl çalıştırılır?
- Ne zaman çalışır, ne zaman çalışmaz?
console.log gibi yerleşik fonksiyonlarla benzerlikleri
Bu temel bilgiler, ileride parametre alan, değer döndüren veya başka fonksiyonlarla birlikte kullanılan daha gelişmiş fonksiyonları anlaman için sağlam bir temel oluşturur.
Fonksiyonları öğrenmek, JavaScript’te gerçekten programlamaya başladığını hissetmeni sağlayacak önemli bir adımdır. Kodlarını sadeleştirir, tekrar eden işleri kolaylaştırır ve seni daha üretken bir yazılımcı yapar.