Programlamada sıkça karşılaştığımız görevlerden biri, elimizdeki veriler üzerinde sırayla işlem yapmaktır. JavaScript’te bu işlemi gerçekleştirmek için döngüler kullanılır. Döngülerin belki de en yaygın kullanım alanlarından biri diziler (arrays) üzerindedir. Bu yazıda, JavaScript’te for döngüsü kullanarak bir diziyi nasıl ileri ve geri yönde dolaşacağımızı adım adım inceleyeceğiz. Anlatım boyunca sade ve anlaşılır örnekler kullanarak konuyu liseli bir öğrencinin anlayabileceği seviyede açıklamaya çalışacağız.
Döngülerin Gerçek Kullanım Amacı
Döngüler, belli bir işlemi tekrar tekrar yapmak için kullanılır. Basit bir örnekle başlayalım: Ekrana beş kere “Merhaba” yazdırmak istiyorsak, beş satır console.log("Merhaba") yazmak yerine bir döngü kullanabiliriz. Ancak bu tür sabit tekrarlar genellikle pek ilgi çekici değildir.
Gerçek dünyada döngüler, genellikle bir veri kümesi üzerinde işlem yapmak için kullanılır. Bu veri kümesi genellikle bir dizidir. Örneğin bir öğrenci listesi, ürün isimleri veya şehir adları gibi veriler dizilerde saklanır.
For Döngüsü ile Dizi Üzerinde Dolaşmak
Bir dizideki her elemana sırayla erişmek istiyorsak, for döngüsü oldukça uygundur. Bunun için genelde bir sayaç (genellikle i olarak adlandırılır) kullanırız. Bu sayaç dizinin indekslerini temsil eder.
Örnek: Şehir İsimleri Dizisi
const cities = ["İstanbul", "Ankara", "İzmir", "Bursa", "Antalya"];
for (let i = 0; i < cities.length; i++) {
console.log("Şehir:", cities[i]);
}
Yukarıdaki örnekte:
i = 0 ile başlıyoruz çünkü dizilerde indeksler sıfırdan başlar.i < cities.length koşuluyla dizinin sonuna kadar gidiyoruz.- Her adımda
i bir artırılıyor ve cities[i] kullanılarak ilgili şehir yazdırılıyor.
Bu yöntemle kaç eleman olduğunu önceden bilmeden tüm şehir isimlerini kolayca yazdırabiliriz.
Diziyi Tersten Dolaşmak
Bazen verileri sondan başa doğru incelemek isteyebiliriz. Örneğin, bir kullanıcının en son görüntülediği ürünleri ilk sırada göstermek gibi bir senaryoda diziyi tersten dolaşmak gerekir. Bu da for döngüsüyle mümkündür, tek fark başlama noktası ve koşuldur.
Örnek: Tersten Şehirleri Listeleme
const cities = ["İstanbul", "Ankara", "İzmir", "Bursa", "Antalya"];
for (let i = cities.length - 1; i >= 0; i--) {
console.log("Şehir:", cities[i]);
}
Burada:
i başlangıçta dizinin son indeksine (cities.length - 1) eşittir.i >= 0 koşulu ile sıfırıncı indekse kadar gideriz.- Her adımda
i-- ile bir geri gideriz.
Bu şekilde diziyi baştan sona değil, sondan başa dolaşmış oluruz.
Neden .length Kullanılır?
Dizinin kaç eleman içerdiğini her zaman bilemeyiz. Veri kullanıcıdan geliyor olabilir veya API’den dinamik şekilde gelmiş olabilir. Bu yüzden array.length ifadesi, dizinin kaç eleman içerdiğini dinamik olarak verir. Döngü içinde bu değeri kullanmak, kodun her durumda doğru çalışmasını sağlar.
Neden i İndeksi Kullandığımızda array[i] Yazıyoruz?
Unutulmamalıdır ki i sadece bir sayıdır. i = 2 olduğunda bu, dizinin 2 numaralı indeksine erişmek istediğimiz anlamına gelir. Ancak diziye erişim her zaman array[i] şeklindedir. Yani i değeri direkt bir anlam taşımaz; sadece diziye erişim için bir araçtır.
Örneğin:
const names = ["Ahmet", "Mehmet", "Ayşe"];
console.log(names[1]); // Mehmet
Bu işlemi döngüyle yaptığımızda, names[i] bize her bir ismi verir.
Özet
Bu yazıda, JavaScript’te for döngüsünün diziler üzerinde nasıl kullanıldığını öğrendik. Öne çıkan noktalar şunlardır:
for döngüsü ile dizinin her bir elemanına sırayla erişebiliriz.- Döngüde genellikle
let i = 0; i < array.length; i++ şablonu kullanılır.
- Diziyi sondan başa dolaşmak için
i = array.length - 1; i >= 0; i-- şablonu kullanılır.
- Döngüde
array[i] şeklinde erişim yapılır çünkü i sadece bir sayıdır, elemanı temsil etmez.
.length özelliği dizinin uzunluğunu verir ve dinamik olarak kaç eleman olduğunu belirler.
Günümüzde daha modern iterasyon yöntemleri (örneğin for...of, forEach) olsa da, klasik for döngüsü hala güçlü ve temel bir araçtır. Programlamaya yeni başlayan herkesin bu yapıyı iyi kavraması önemlidir.