Programlamada karşımıza en sık çıkan ihtiyaçlardan biri, verileri düzenli ve erişilebilir şekilde saklamaktır. JavaScript bu ihtiyacı karşılamak için bize iki güçlü araç sunar: diziler (arrays) ve nesneler (objects). Bu iki yapıyı ayrı ayrı öğrenmek önemlidir, ancak onları birlikte kullanmak, yazdığımız uygulamaları çok daha anlamlı ve esnek hale getirir.
Bu yazıda, yalnızca nesne ve dizi yapılarını birlikte nasıl kullandığımızı inceleyeceğiz. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için örneklerimiz sade ve gerçek hayattan uyarlanmış olacaktır.
Diziler ve Nesneler: Kısa Bir Hatırlatma
Dizi (Array): Sıralı verileri saklamak için kullanılır. Her elemanın bir indeks numarası vardır.
const kitaplar = ["Sefiller", "1984", "Kürk Mantolu Madonna"];
Bu örnekte üç kitap, sıralı olarak bir liste içinde tutuluyor.
Nesne (Object): Etiketli (anahtar-değer şeklinde) verileri saklar. Her verinin neye ait olduğu, açık bir şekilde belirtilmiştir.
const kitap = {
ad: "Sefiller",
yazar: "Victor Hugo",
sayfaSayisi: 1232
};
Burada kitapla ilgili bilgiler, etiketleriyle birlikte tutuluyor.
Dizi İçinde Nesne: Uygulamalarda Sık Karşımıza Çıkan Yapı
Diyelim ki bir kitap satış sitesinde sepet özelliği geliştiriyoruz. Sepette birden fazla kitap olabilir ve her kitapla ilgili bilgiler (ad, fiyat, miktar gibi) tutulmalıdır. Bu durumda dizi içinde nesne yapısı kullanılır:
const sepet = [
{
ad: "Sefiller",
fiyat: 89.9,
adet: 1
},
{
ad: "Beyaz Diş",
fiyat: 34.5,
adet: 2
}
];
Bu yapı sayesinde, her kitap ayrı bir nesne olarak saklanır ve sıralı şekilde dizide yer alır. Böylece kullanıcı sepetine yeni kitap ekledikçe liste genişler.
Örnek Sorgulama:
İkinci kitabın adını almak istersek:
console.log(sepet[1].ad); // "Beyaz Diş"
Nesne İçinde Dizi veya Başka Nesneler: Detaylı Bilgi Tutmak
Nesneler sadece basit veri tutmaz; içinde başka diziler veya nesneler de saklayabilir. Bu özellikle bir varlığa (örneğin bir kullanıcıya) ait birden fazla bilgi olduğunda işimize yarar.
const ogrenci = {
isim: "Zeynep",
hobiler: ["satranç", "yüzme", "resim"],
notlar: {
matematik: 85,
tarih: 92
}
};
Burada:
hobiler bir dizidir. Öğrencinin ilgi alanlarını tutar.notlar başka bir nesnedir. Ders ve not bilgilerini içerir.
Örnek Sorgulama:
Tarih notuna ulaşmak:
console.log(ogrenci.notlar.tarih); // 92
Gerçek Hayattan İlham Alan Yapılar: Forum Yorumları
Forum, blog veya sosyal medya platformlarında bir gönderiye birden fazla yorum yapılabilir. Bu yorumlar, kullanıcı adı, yorum metni ve beğeni sayısı gibi bilgileri içerebilir. Bu veriyi şu şekilde tutabiliriz:
const yorumlar = [
{
kullanici: "Ahmet123",
yazi: "Makale çok açıklayıcıydı, teşekkürler!",
begeni: 12
},
{
kullanici: "kitapkurdu",
yazi: "Bence örnekler daha da geliştirilebilir.",
begeni: 5
}
];
Bu yapı sayesinde:
- Her yorum nesne olarak tanımlanır.
- Yorumlar dizi içinde sırayla yer alır.
İkinci yorumun metnine ulaşmak:
console.log(yorumlar[1].yazi);
// "Bence örnekler daha da geliştirilebilir."
Daha Karmaşık Yapılar: Gerçek Uygulamalarda Nelerle Karşılaşırız?
İnternetteki büyük sitelerin (örneğin haber siteleri, e-ticaret platformları ya da sosyal ağlar) veri yapıları genelde oldukça karmaşıktır. Bunun nedeni, kullanıcılar, gönderiler, yorumlar, resimler, beğeniler gibi çok fazla farklı türde verinin bir arada tutulmasıdır.
Örneğin bir gönderinin yapısı şu şekilde olabilir:
const gonderi = {
baslik: "JavaScript'te Nesne Kullanımı",
yazar: "coderay",
yorumlar: [
{
kullanici: "elifdev",
yazi: "Çok faydalı olmuş.",
oy: 8
},
{
kullanici: "mehmetintech",
yazi: "JSON yapısına da değinebilir misiniz?",
oy: 3
}
],
etiketler: ["javascript", "nesne", "dizi"],
goruntulenme: 542
};
Burada:
yorumlar alanı, dizi içinde nesnelerden oluşuyor.etiketler bir dizi.- Diğer alanlar metin veya sayısal değer içeriyor.
Böyle yapılar sayesinde gerçek hayattaki karmaşık bilgiler düzenli bir şekilde program içinde tutulabilir.
Sonuç: Nesne ve Dizi İş Birliği
Gerçek dünyadaki verilerin büyük çoğunluğu, hem sıralı hem de etiketli özellikler taşır. Bu nedenle JavaScript’te diziler ve nesneler birlikte kullanılarak veriler anlamlı ve düzenli hale getirilir.
Bu yazıda sadece bu yapıları birlikte kullanma konusuna odaklandık:
- Dizi içinde nesne (yorum listesi, ürün sepeti vb.)
- Nesne içinde dizi veya başka nesneler (kullanıcı bilgisi, öğrenci notları vb.)
- Gerçek uygulamalarda iç içe geçmiş yapılarla karşılaşmanın doğal ve gerekli olduğu
Bu kavramları iyi kavrayan biri, gerçek projelerdeki veri yapılarıyla çok daha rahat çalışabilir. Ezber yapmaya gerek yok, önemli olan mantığını kavramak ve bol bol alıştırma yapmak.