Programlamaya yeni başlayan birinin en çok karşılaşacağı konulardan biri, birden fazla veriyi bir arada tutma ihtiyacıdır. JavaScript gibi modern programlama dillerinde bu ihtiyaç, “dizi” adı verilen veri yapılarıyla karşılanır. Ancak sadece verileri tutmak yetmez. Bu veriler üzerinde işlem de yapmak isteriz: yeni elemanlar eklemek, var olanları silmek, sıralarıyla oynamak… İşte bu noktada JavaScript’in sunduğu bazı temel dizi metotları devreye girer: push, pop, shift ve unshift.
Bu makalede, bu dört metodu yakından inceleyecek, gerçek hayattan örneklerle ne işe yaradıklarını ve nasıl kullanılacaklarını öğreneceğiz. Konumuz sadece bu metotlarla sınırlı olacak; gereksiz teknik detaylara veya farklı dizi metodlarına yer verilmeyecek.
push(): Diziye Eleman Eklemenin Kolay Yolu
push() metodu, bir diziye yeni bir eleman eklemek istediğimizde başvurduğumuz en kolay yöntemlerden biridir. Özelliği, bu elemanı dizinin sonuna eklemesidir.
Örnek:
Bir sınıf listesi oluşturalım:
let sinifListesi = ["Merve", "Ali"];
sinifListesi.push("Kenan");
console.log(sinifListesi);
// ["Merve", "Ali", "Kenan"]
Burada “Kenan” isimli öğrenci listenin sonuna eklendi. push() ile birden fazla eleman da aynı anda eklenebilir:
sinifListesi.push("Ezgi", "Baran");
console.log(sinifListesi);
// ["Merve", "Ali", "Kenan", "Ezgi", "Baran"]
Metot, ekleme işleminden sonra dizinin yeni uzunluğunu döner:
let yeniUzunluk = sinifListesi.push("Hasan");
console.log(yeniUzunluk); // 6
pop(): Son Elemanı Silmek
pop() metodu, dizinin en sonundaki elemanı siler ve silinen bu elemanı geri döner. Bu özellik sayesinde örneğin son yapılan bir işlemi geri almak gibi durumlarda pop() sıkça kullanılır.
Örnek:
let kitapListesi = ["1984", "Hayvan Çiftliği", "Fahrenheit 451"];
let silinenKitap = kitapListesi.pop();
console.log(kitapListesi);
// ["1984", "Hayvan Çiftliği"]
console.log(silinenKitap);
// "Fahrenheit 451"
pop() metodu, dizi üzerinde değişiklik yapar, yani orijinal diziyi değiştirir. Ayrıca parametre almaz; ne silineceğini siz belirlemezsiniz, her zaman son eleman silinir.
shift(): İlk Elemanı Silmek
shift() metodu da pop() gibi eleman silmeye yarar. Ancak farkı, dizinin başındaki elemanı silmesidir. Bu, gerçek hayatta sıralı yapılan işlemlerde, yani bir kuyruğun ilk elemanını almak gibi durumlarda oldukça işe yarar.
Örnek:
let destekTalepKuyrugu = ["Talep1", "Talep2", "Talep3"];
let islenenTalep = destekTalepKuyrugu.shift();
console.log(destekTalepKuyrugu);
// ["Talep2", "Talep3"]
console.log(islenenTalep);
// "Talep1"
Burada “Talep1” ilk sıradaydı ve shift() ile kuyruktan çıkarıldı. Kalan elemanlar öne doğru kaydırıldı.
unshift(): Başa Eleman Ekleme
unshift() metodu, push() ile benzerdir ama eklemeyi dizinin başına yapar. Yani dizinin en önüne yeni bir eleman eklemek istiyorsanız unshift() kullanmalısınız.
Örnek:
let sunucuListesi = ["Server2", "Server3"];
sunucuListesi.unshift("Server1");
console.log(sunucuListesi);
// ["Server1", "Server2", "Server3"]
Birden fazla eleman da başa eklenebilir:
sunucuListesi.unshift("Backup1", "Backup2");
console.log(sunucuListesi);
// ["Backup1", "Backup2", "Server1", "Server2", "Server3"]
unshift() de, push() gibi, ekleme sonrası dizinin yeni uzunluğunu döner.
Karşılaştırmalı Özet Tablo
| Metot | İşlevi | Hangi Uçta İşlem Yapar? | Eleman Döner mi? | Dizi Değişir mi? |
|---|
push() | Eleman ekler | Sonda | Hayır | Evet |
pop() | Eleman siler | Sonda | Evet | Evet |
shift() | Eleman siler | Başta | Evet | Evet |
unshift() | Eleman ekler | Başta | Hayır | Evet |
Gerçek Hayattan Benzetmeler
Bu metodları akılda tutmak için onları gündelik hayattan örneklerle düşünebiliriz:
- push() → Yeni bir müşteri sıranın sonuna gelir.
- pop() → En son eklenen kişi karar değiştirip sıradan çıkar.
- shift() → En başta bekleyen müşteri hizmet alır ve çıkar.
- unshift() → VIP müşteri sıranın başına alınır.
Sonuç
JavaScript dizileriyle çalışırken push, pop, shift ve unshift metotları, temel ama çok güçlü araçlardır. Bu dört metodu doğru şekilde kullanmak, veri üzerinde etkili işlemler yapmanın kapısını açar. Ayrıca bu metotlar, programlamanın ileri konularında sıkça kullanılan “stack” (yığın) ve “queue” (kuyruk) yapılarının da temelini oluşturur.
Her şeyden önce, bu metodlara ne zaman ihtiyacınız olacağını pratik yaptıkça daha iyi anlayacaksınız. Şimdilik önemli olan; hangi metodun, dizinin hangi ucunda çalıştığını bilmek ve ne tür bir işlem yaptığını kavramaktır.