Programlama, sadece sırayla kod yazmak değil, aynı zamanda doğru zamanda doğru kararı verebilmektir. Tıpkı bir insan gibi, bilgisayarlar da bazı durumlarda “Eğer şu olursa, bunu yap” diyebilir. Bu kararları verebilmek için JavaScript’te koşullu ifadeler (conditionals) kullanılır.
Bu yazıda, en temel karar yapısı olan if yapısını detaylıca öğreneceğiz. Gerçek yaşam örnekleriyle bağlantı kurarak, konuyu zihninde netleştireceğiz.
1. Bilgisayara Soru Sormak: Karşılaştırmalar (Comparisons)
Bir karar vermeden önce bir koşul kontrol etmemiz gerekir. Bu koşul genellikle bir karşılaştırma ile oluşturulur.
Örnek:
let not = 75;
console.log(not >= 50); // true
Bu satırda bilgisayara şunu soruyoruz: “Not 50 veya daha fazla mı?”
Cevap: true – yani doğru.
Ama sadece bu satırı yazmak, bilgisayara bir iş yaptırmaz. Sadece sonucu görürüz. Asıl gücümüzü if yapısıyla göstereceğiz.
2. If Yapısı: Şartlı Kodlar Yazmak
JavaScript’te if yapısı ile bilgisayara şunu diyebiliriz:
“Eğer bu koşul doğruysa, şu kodları çalıştır.”
Yapısı:
if (şart) {
// şart doğruysa burası çalışır
}
Örnek:
let sicaklik = 32;
if (sicaklik > 30) {
console.log("Dışarısı çok sıcak, su içmeyi unutma!");
}
Burada sıcaklık 30’un üzerindeyse kullanıcıya uyarı veriyoruz. Eğer değilse, bu kod satırı atlanır.
3. Rastgele Durumlar: Math.random() ile Karar Vermek
Gerçek hayatta bazı kararlar rastgele verilir. Yazı-tura atmak gibi.
Bilgisayarda rastgele sayı üretmek için Math.random() kullanırız. Bu metod bize 0 ile 1 arasında bir sayı verir.
Örnek:
let sans = Math.random(); // 0.0 ile 1.0 arasında
if (sans < 0.3) {
console.log("Şanslı günündesin!");
}
Burada yaklaşık %30 ihtimalle bu mesaj çıkar. Çünkü sayı 0.3′ten küçükse sadece çalışır.
Not: Math.random() her çalıştırıldığında farklı bir sayı üretir.
4. Gerçek Hayat Uygulaması: Market Alışverişi
Haydi biraz daha gerçekçi bir örnekle düşünelim.
Senaryo:
Bir kullanıcı bir market alışverişi yapıyor ve toplam tutarı 200 TL’den fazla ise indirim kazanıyor.
Kod:
let toplamTutar = 220;
if (toplamTutar > 200) {
console.log("Tebrikler! Sepetiniz için 20 TL indirim kazandınız.");
}
Bu koşul sadece 200’ü aşan tutarlar için geçerlidir. Kullanıcı 150 TL’lik alışveriş yaparsa, mesaj gösterilmez.
5. Birden Fazla Durum Kontrolü: Birden Çok If
Diyelim ki bir öğrenciye notuna göre değerlendirme yapmak istiyoruz:
- 90 ve üzeri: Harika
- 70–89 arası: İyi
- 50–69 arası: Geçti
- 50’nin altı: Kaldı
Yanlış Yaklaşım:
if (not >= 90) {
console.log("Harika!");
}
if (not >= 70) {
console.log("İyi!");
}
if (not >= 50) {
console.log("Geçti.");
}
Bu kodda birden fazla mesaj çıkabilir çünkü hepsi ayrı if. Daha sonra else if ve else öğreneceğiz, ama şimdilik tekli if yapısıyla ilerliyoruz.
6. İpucu: Kodun Geri Kalanı Durmaz
Bazı öğrenciler şunu soruyor:
“If çalışmazsa kod durur mu?”
Hayır. Sadece o bloğun içindeki kod çalışmaz. Geri kalan kod normal şekilde ilerler.
Örnek:
let yas = 14;
console.log("Program başladı.");
if (yas >= 18) {
console.log("Ehliyet alabilirsin.");
}
console.log("Program bitti.");
Çıktı:
Program başladı.
Program bitti.
Gördüğün gibi yas 18’den küçük olduğu için if bloğu çalışmadı ama program durmadı.
7. Mini Uygulama: Hava Durumuna Göre Kıyafet
Senaryo:
Bir hava durumu uygulaması yapmak istiyorsun. Eğer hava soğuksa, kullanıcıya kalın giyinmesini söylemek istiyorsun.
Kod:
let havaDurumu = "soğuk";
if (havaDurumu === "soğuk") {
console.log("Montunu giy, dışarısı soğuk!");
}
Bu örnekte dikkat et: === operatörü tam eşitlik anlamına gelir. Yani hem türü hem değeri aynı olmalı.
SONUÇ: If, Kodun Mantığıdır
if yapısı, programlamanın temel taşlarından biridir. Tıpkı gerçek hayattaki kararlarımız gibi, bilgisayarlara da bir şeyin olup olmayacağını kontrol ettiririz.
“Eğer bu doğruysa, şunu yap.”
Bu sayede programlarımız daha akıllı, daha dinamik ve kullanıcıya özel hale gelir.