Programlamada, birden fazla veri parçasını saklama ve yönetme ihtiyacı sıkça karşımıza çıkar. Değişkenler, tek bir veri parçasını saklamak için harika olsa da, birden fazla veri parçasını tutmak için yetersiz kalabilir. İşte bu noktada diziler (arrays) devreye girer. Diziler, aynı türdeki birden fazla veriyi tek bir yapıda saklamanıza ve bu veriler üzerinde kolayca işlem yapmanıza olanak tanır.
Dizi Nedir?
Bir dizi, aynı türdeki verileri bir arada tutan bir veri yapısıdır. Örneğin, bir market listesi oluşturmak veya bir oyunda en yüksek puanları saklamak gibi durumlarda diziler oldukça kullanışlıdır. Diziler, verileri daha düzenli bir şekilde saklamanıza ve bu verilere kolayca erişmenize olanak tanır.
Örnek:
ogrenciler = ["Ali", "Ayşe", "Mehmet", "Elif"]
Bu örnekte, ogrenciler adında bir dizi oluşturduk ve içine dört öğrencinin ismini ekledik.
Dizilerin Yapısı ve Kullanımı
Bir diziyi, Excel veya Google Sheets’te bir sütun gibi düşünebilirsiniz. Üstte bir başlık ve altında bu başlıkla ilişkili birçok bilgi bulunur. Diziler, çok sayıda veriyi saklamak ve bu veriler arasında arama yapmak için idealdir.
Örnek:
Bir uygulamanızda 100.000 kullanıcı adı saklamak istiyorsanız, bu kullanıcı adlarını bir dizide saklayabilirsiniz. Bu sayede, yeni bir kullanıcı adı oluşturulurken bu dizide arama yaparak o ismin daha önce alınıp alınmadığını kolayca kontrol edebilirsiniz.
Dizi Elemanlarına Erişim
Dizilerdeki her bir veri parçasına indis (index) adı verilen bir numarayla erişilir. Programlama dillerinde diziler genellikle 0'dan başlar. Yani, dizideki ilk eleman 0. indise sahiptir.
Örnek:
print(ogrenciler[0]) # Çıktı: Ali
print(ogrenciler[2]) # Çıktı: Mehmet
ogrenciler[0] ifadesi, dizinin ilk elemanına erişir.ogrenciler[2] ifadesi, dizinin üçüncü elemanına erişir.
Eğer dizide olmayan bir indisi referans almaya çalışırsanız, “IndexError” (dizi sınırları dışında) hatası alırsınız.
Dizilerin Boyutu ve Bellekte Saklanması
Bir dizi tanımladığınızda, bu dizinin bellekte belirli bir alan kapladığını bilmeniz önemlidir. Bazı programlama dillerinde dizilerin boyutu sabittir ve tanımlandıktan sonra değiştirilemez. Ancak Python gibi dillerde, dizilerin boyutunu dinamik olarak değiştirebilirsiniz.
Eleman Ekleme:
ogrenciler.append("Can")
print(ogrenciler)
# Çıktı: ['Ali', 'Ayşe', 'Mehmet', 'Elif', 'Can']
Eleman Çıkarma:
ogrenciler.remove("Ayşe")
print(ogrenciler)
# Çıktı: ['Ali', 'Mehmet', 'Elif', 'Can']
Dizilerin Türü
Bir diziyi tanımlarken, genellikle bu dizide hangi türde verilerin saklanacağını da belirtirsiniz. İyi bir uygulama olarak, bir dizide aynı türde veriler saklamak kodunuzun okunabilirliğini artırır. Örneğin, bir tam sayı dizisi veya bir metin dizisi oluşturabilirsiniz.
Örnek:
sayilar = [1, 2, 3, 4, 5]
metinler = ["elma", "armut", "kiraz"]
Ancak Python gibi dinamik dillerde, aynı dizide farklı türde veriler de saklayabilirsiniz:
karisik_dizi = [1, "Ali", True]
Döngülerle Diziler
Diziler, döngülerle birlikte kullanıldığında oldukça etkilidir. Bir dizideki tüm elemanları dolaşmak için döngülerden faydalanabilirsiniz.
Örnek:
for ogrenci in ogrenciler:
print("Öğrenci Adı:", ogrenci)
Çıktı:
Öğrenci Adı: Ali
Öğrenci Adı: Mehmet
Öğrenci Adı: Elif
Öğrenci Adı: Can
Çok Boyutlu Diziler
Diziler içinde diziler oluşturmak mümkündür ve bu yapılar çok boyutlu diziler olarak adlandırılır. En yaygın olanı iki boyutlu dizilerdir. Bunları bir tabloda satırlar ve sütunlar olarak düşünebilirsiniz. Daha karmaşık yapılar için üç boyutlu diziler de oluşturabilirsiniz, ancak bu yapılar genellikle daha ileri seviye programlamada kullanılır.
Örnek:
matris = [
[1, 2, 3],
[4, 5, 6],
[7, 8, 9]
]
print(matris[0][2]) # Çıktı: 3
matris[0][2] ifadesi, birinci satırın üçüncü sütunundaki elemana erişir.
Sonuç
Diziler, aynı türde birden fazla veriyi saklamak ve yönetmek için mükemmel araçlardır. Verileri düzenli bir şekilde saklamanıza, bu verilere kolayca erişmenize ve üzerinde işlem yapmanıza olanak tanır. Diziler, programlamanın temel taşlarından biridir ve dizileri etkili bir şekilde kullanmak, programlama becerilerinizi geliştirmenin anahtarıdır.
Unutmayın: Dizilerle ne kadar çok pratik yaparsanız, onları o kadar iyi anlarsınız ve programlarınızı daha güçlü hale getirebilirsiniz.